Gejzery

pole geotermalne i gejzery El Tatio, północne Chile

Gejzery czyli naturalne, gorące źródła, nie są zjawiskiem powszechnym. Ich występowanie ograniczone jest do zaledwie kilku obszarów na Ziemi. Park Narodowy Yellowstone, Alaska, Kamczatka i Islandia  – to na półkuli północnej. Na antypodach fontanny wrzącej wody tryskają na Nowej Zelandii i w Chile.

Występowanie gejzerów jest ściśle związane ze zjawiskami wulkanicznymi i obszarami aktywnymi sejsmicznie. Tak właśnie jest na Islandii. Wyspa znajduje się na styku dwóch wielkich płyt tektonicznych – płyty amerykańskiej i płyty europejskiej. Odsuwają się one od siebie, tworząc gigantyczne pęknięcie skorupy ziemskiej, zwane ryftem. Jest to strefa intensywnego wydobywania się rozżarzonej magmy z wnętrza Ziemi, dającej początek licznym zjawiskom wulkanicznym.

Islandia to bardzo młody ląd, będący wciąż nieukończonym dziełem procesów wulkanicznych – natura nieustannie tu pracuje. Konsekwencją dużej aktywności wulkanicznej jest niezwykle dynamiczny wzrost temperatury wraz z głębokością. Kilometr poniżej powierzchni ziemi sięga ona 80-100 stopni Celsjusza, podczas gdy w innych miejscach świata, często nie przekracza 30 stopni.

Te wrota piekieł wywierają wpływ na temperaturę wód gruntowych oraz wsiąkających głęboko w porowate skały wulkaniczne wód opadowych. Co ciekawe, wysokie ciśnienie, jakie panują na takich głębokościach, znacznie podwyższa temperaturę wrzenia. W rezultacie woda może osiągnąć nawet do 120stopni, nie przechodząc w stan pary. To jeden z głównych czynników powstawania gorących  źródeł o charakterze eksplozywnym – gejzerów.

Na Islandii znajduje się ok. 250 obszarów występowania naturalnie gorącej wody. Ten geotermalny róg obfitości nie wynika wyłącznie z ożywionego wulkanizmu. Istotny wpływ ma również oceaniczny klimat Islandii, dzięki któremu masy powietrza znad Atlantyku przez cały rok dostarczają obfitych opadów.

Przenikająca przez silne porowate podłoże woda ulega systematycznemu podgrzewaniu. Krążąc pod ziemią, często trafia do izolowanych zbiorników. Jeśli jednak z takich komór ma łączność z powierzchnią  – choćby w postaci wątłej szczeliny – do powstania źródła potrzebne jest już tylko wysokie ciśnienie, które wypchnie wrzątek ku górze.

Opróżniona komora ponownie napełnia się wodą, a ów fascynujący spektakl ulega powtórzeniu. Każdy z gejzerów ze względu na swoją budowę, wielkość zbiornika i długość komina doprowadzającego wodę na powierzchnię posiada własny, niepowtarzalny cykl erupcji.

Wprawdzie największe na świecie pole eksplozywnych źródeł znajduje się w Parku Narodowym Yellowstone w USA, ale ich międzynarodowa nazwa – gejzery – pochodzi z Islandii. Użyczył jej słynny Geysir. W języku islandzkim geneza tego słowa związana jest z wyrem „tryskać, wystrzelić” i doskonale oddaje charakter zjawiska.

Hverageroi – Dolina Pary, Islandia

Geysir jest najstarszym zaobserwowanym przez człowieka eksplozywnym, gorącym źródłem. Kroniki zgodnie podają, że powstał po trzęsieniu ziemi w 1924r. Od tamtej pory, z kilkoma przerwami, dawał o sobie znać trzy razy dziennie, strzelając gorącą wodą i parą na wysokość do 80 metrów. Z czasem aktywność zaczęła wygasać.

Dziś Geysir, narodowy symbol Islandii, jest nieaktywny, a rolę turystycznej atrakcji przejął położony ok. 400 metrów dalej Strokkur. Tę nazwę tłumaczy się jako „maselnica”. Strokkur wybucha średnio co 5-10 minut, wyrzucając słup wody na wysokość 25-30 metrów. Istniej już od 10.000 lat ale jego przebudzenie nastąpiło po trzęsieniu ziemi w 1789r. W latach 60. XX wieku wykonano głębokie na 40 m wiercenie, które sztucznie pobudziło zanikającą aktywność gejzeru.