Kudowa Zdrój

Kudowa Zdrój to urokliwe miasto uzdrowiskowe położone w południowo-zachodniej części Polski u podnóża Gór Stołowych. Miasto położone jest na wysokości 388m npm., nad potokiem Bystra.

Historia miasta jest nieco zawiła – dziś składa się z dziewięciu niegdyś samodzielnych wsi, a jeszcze w XIXw. administracyjnie Kudowa należała do Czermnej, obecnie jednej z dzielnic. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1354 r. Tereny te stanowiły wówczas część państwa homolskiego z centrum na zamku Homole. Wieś, która dała początek miastu, położona była na czeskim obszarze etnicznym i nazywała się Lipolitov, a następnie Chudoba. Anegdota głosi, że nazwa ta (w języku polskim bieda) odzwierciedlała status materialny mieszkańców.  Źródła wód leczniczych odkryto w XVIIw. Mają one zróżnicowany skład chemiczny. W 1636 r. powstały pierwsze urządzenia kąpielowe. W połowie XIX w. Kudowa została uznana za pierwsze uzdrowisko kardiologiczne w Niemczech. Niewątpliwie do popularności zdroju przyczynili się odwiedzający go sławni goście. W 1813r. spotkali się tutaj król pruski Fryderyk Wilhelm III, cesarz austriacki Franciszek I i car rosyjski Aleksander I, a spotkanie to uznawane jest za wstęp do Kongresu Wiedeńskiego. Dodatkowy impuls do rozwoju miasta jako kurortu dało otwarcie linii kolejowej Kłodzko-Kudowa-Czechy w 1905 r. Po II wojnie światowej Polska i Czechosłowacja toczyły spór graniczny o m.in. Kudowę. Ostatecznie uzdrowisko weszło w skład państwa polskiego i Kudowa otrzymała prawa miejskie. Dotychczasową ludność kurortu wysiedlono do Niemiec.

Sercem miasta jest 17-hektarowy Park Zdrojowy wraz z zabytkową architekturą. Park, położony u stóp Góry Parkowej (477m npm), założony został w XVIII w., w miejscu wypływania źródeł mineralnych. Park został założony na wzór parków angielskich. Dziś jest doskonałym miejscem wypoczynku dla turystów i kuracjuszy. Podczas spaceru warto zwrócić uwagę na oznaczenia poszczególnych gatunków roślin, bo zobaczyć tu można wiele ciekawych drzew np. miłorzęba dwuklapowego, skrzydłorzecha kaukaskiego, choinkę kanadyjską, sosnę wejmutkę, sosną czarną, różne odmiany klonów, buków czy żywotnika olbrzymiego. Do najstarszych należą: 300-letni jesion wyniosły oraz mający 220 lat buk purpurowy. Latem podziwiać można rośliny egzotyczne (sanganowce, opuncje, draceny, kaktusy i agawy) wynoszone na zewnątrz w wielkich donicach.

Na terenie Parku znajdują się tzw. Łazienki gdzie skosztować można wód mineralnych. To jedna z piękniejszych Pijalni Wód Mineralnych w Polsce wewnątrz warto zwrócić uwagę na freski A.Molnara obrazujące Dolny Śląsk początku XX wieku.

Kudowa również posiada trzy wody źródlane, dwie z nich (Marchlewski i Śniadecki) są umieszczone w budynku Pijalni, a trzeci (Moniuszko) jest umieszczony niedaleko stawu w Parku Zdrojowym.

Innym pięknym obiektem na terenie Parku Zdrojowego jest tzw. zameczek – wybudowany w 1772 roku, z przeznaczeniem na dom gościnny. Obecne jest to sanatorium. Obok dominuje wspaniała bryła Sanatorium Polonia mieszcząca w swym wnętrzu min. Teatr Zdrojowy im. Stanisława Moniuszki.

Spacerując po Parku z pewnością trafimy na popiersie Stanisława Moniuszki, którego muzyka rozbrzmiewa w kurorcie już od ponad czterdziestu lat, corocznie w czasie Festiwalu Moniuszkowskiego.

Ciekawą historię ma dzisiejsze sanatorium „Polonia” zbudowane w 1905r. jako Dom Zdrojowy (Książęcy Dwór). Był to wówczas najbardziej elegancki hotel w uzdrowisku.

Niemal każdy, kto wizytuje Kudowę, udaje się do jednej z dzielnic miasta Czermnej. Znajduje się tam unikatowa „atrakcja turystyczna” – Kaplica Czaszek. Kaplica powstała przy kościele św. Bartłomieja.

Kaplica Czaszek to jedyny tego typu obiekt w Polsce i jeden z trzech w Europie.  Ściany i sufit kaplicy zostały wyłożone 3 tys czaszek i kości ludzkich, których 30 tys znajduje się także w podziemnej krypcie. Kaplica została zbudowana na przełomie XVIII i XIX w. z odnalezionych szczątków ofiar wojny trzydziestoletniej i epidemii cholery. Kaplicę stworzył ksiądz Wacław Tomaszek tamtejszy proboszcz, (z pochodzenia Czech). Wacław Tomaszek,  pełnił on obowiązki duchownego przez czterdzieści lat, a ostatnie trzydzieści poświęcił tej niesamowitej kaplicy.

Wzorem mógł się też stać słynny Kościół Czaszek w miejscowości Kutna Hora w Czechach. W roku 1775 ksiądz Wacław Tomaszek przebywał w Rzymie. Tam doznał wielkiego wstrząsu. Podczas zwiedzania katakumb pierwszych chrześcijan przerażony widokiem otwartych ludzkich grobów, szkieletów, czaszek, podziemnych ciemnych korytarzy wzbudził w sobie wielką refleksję nad ostateczną prawdą o człowieku – o śmierci. Przepełniony tym wrażeniem powrócił do Czermnej i tam wydarzyło się coś jeszcze bardziej niesamowitego.

Pewnego dnia ksiądz Tomaszek zauważył, jak psy rozdrapują ziemię koło starej dzwonnicy przy kościelnej. W ziemi zaczęły ukazywać się ludzkie czaszki i kości. Wezwał więc grabarza J.Langera i kościelnego J.Schmidta i razem zaczęli wydobywać znajdujące się płytko pod ziemią szczątki. Nie spodziewali się, że natrafią aż na kilkadziesiąt tysięcy ludzkich kości. Były to kości ofiar wojen na Ziemi Kłodzkiej, prawdopodobnie z czasów wojny trzydziestoletniej (1618-1648), prusko-austriackiej i szerzących się po niej epidemiach cholery w 1680 roku oraz prawdopodobnie z wojny siedmioletniej (1756-1763). Ksiądz Tomaszek postanowił wydobyć wszystkie szczątki. Polecił grabarzowi i kościelnemu oczyścić, wybielić kości wraz z czaszkami i zgromadzić w kaplicy. Prace rozpoczęto w 1776 roku. Wybudowano kaplicę i przez następne 18 lat ks. Tomaszek przy pomocy grabarza Langera zbierał w rejonie Kudowy, Dusznik i Polanicy ludzkie szczątki. Wyłożono ściany kośćmi i czaszkami, pokryto nawet nimi sufit. Umieszczono w kaplicy ołtarz z figurą Chrystusa na krzyżu – największego symbolu śmierci. Ponadto ustawiono figury dwóch aniołów. Prace w kaplicy trwały do 1804 roku. Zgromadzono około 24 tys. ludzkich czaszek i piszczeli. Wystrój kaplicy stanowi około 3 tys. czaszek, reszta jest zgromadzona w podziemiu, ułożona na wysokość 2 metrów. Przejęci tym spotkaniem z przemijalnością świata i śmierci – ksiądz Tomaszek i grabarz Langer – postanowili, aby ich pośmiertne szczątki również spoczęły w kaplicy. Tak się stało.

Obecnie wnętrze wygląda bardzo podobnie jak przed laty, ale ciekawsze okazy czaszek, ongiś leżące na ołtarzu, umieszczono w szklanej gablocie. Znajdują się tam czaszka ks. Tomaska (zmarłego w 1804, umieszczona tam zgodnie z jego ostatnią wolą), grabarza Langera, wójta Czermnej i jego żony. Czaszka wójta Martinca jest przestrzelona.. W czasie wojny 7-letniej (1756-63) wójt przeprowadzał wojska austriackie przez góry, za co Prusacy go rozstrzelali. Obok leżą przedziurawione czaszki dwóch żołnierzy zabitych bronią białą, kość udowa wysokiego (ok.2 m) Szweda i charakterystycznie zbudowana Tatara, a także czaszki ze zmianami chorobowymi i źle zrośnięte kości kończyn. Wśród piszczeli, czaszek, ułożonych warstwami przy ścianach kaplicy znajdują się dwie rzeźby aniołów: jeden z trąbą (pod nim napis: „Powstańcie z martwych”), drugi z wagą (z napisem: „Pójdźcie pod sąd”), na środku ołtarz z barokowym krzyżem.

Kaplica czaszek w Czermnej jest osobliwym symbolem przemijalności życia i śmierci, ciągle budzi refleksję nad ogromną kulturą religijną Ziemi Kłodzkiej. Dziś tysiące turystów podziwia Kaplicę Czaszek w Kudowie-Czermnej, snując refleksje o śmierci, sądzie ostatecznym i zmartwychwstaniu, bowiem grób – a ta kaplica jest swoistym grobem – to miejsce początku wieczności. Chyba tak należy rozumieć przesłanie księdza Tomaszka.

W centrum Czermnej wznosi się Pomnik Trzech Kultur. Pomysł jego zbudowania zrodził się w 1994r. po krwawych zajściach, jakie miały miejsce w Bośni. Mieszkańcy Czernej chcieli zaakcentować, że różniące się między sobą nacje mogą żyć w pokojowej symbiozie, jak to miało miejsce w okolicy Kudowy Zdrój. Trzy filary symbolizują Czechów, Niemców i Polaków, którzy swą pracą w ciągu wieków przyczyniali się i przyczyniają dla jej do rozwoju regionu. Łuk łączący filary symbolizuje biblijną tęczę – znak przymierza i zgody.

Tuż obok Pomnika Trzech Kultur stoi stylizowana sylwetka średniowiecznego zamku z postacią Anny Świdnickiej, prawnuczki króla Karola IV Luksemburskiego. Za jej czasów powstała Czermna.

– wejście na Górę Parkową (477m npm) – szlakiem zielonym poprowadzonym z centrum Kudowy

– usytuowanie: w Kotlinie Kłodzkiej, 120 km od Wrocławia

5 maja 2013r.