Mogielica

trasa: Szczawa – Polana Wały – Mały Krzystonów (984m npm) – Przełęcz Przysłopek – Hala Stumorgowa – Mogielica (1.170m npm) – Polana Kozice – Jurków (przejście wg. mapy ok 4,5 godz.)

Beskid Wyspowy jest wysuniętą na północ grupą górską Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Od wschodu graniczy z Kotliną Sądecką i Pogórzem Rożnowskim. od południa z Gorcami, od zachodu z Kotliną Rabczańską i Beskidem Makowskim, od północy z Pogórzem Wiśnickim.

W Beskidzie Wyspowym góry występują zazwyczaj w formie osobnych, eliptycznych w rzucie prostopadłym masywów, o stromych zboczach północnych i południowych. Takimi „wyspami” są Śnieżnica, Luboń Wielki, Lubogoszcz, Ćwilin, Jasień, Modyń czy Mogielica oraz wiele mniejszych jak Szczebel czy Łopień. Wyjątkiem są trzy pasma: Łososińskie, Ostrej i Cietnia. Beskid Wyspowy prezentuje się bardzo ciekawie, kiedy doliny spowija mgła. Zalesione stożki szczytów wyglądają wówczas jak wyspy w morzu oparów. Na taki chcrakter gór wpłynęła budowa szczytów utworzonych z odpornych na wietrzenie piaskowców płaszczowiny magurskiej, a w niższych partiach z mniej odpornych łupków i margli.

Atrakcyjny turystycznie i krajobrazowo Beskid Wyspowy nie należy do grupy najpopularniejszych polskich łańcuchów górskich. Wpływa na to brak zagospodarowania turystycznego w jego centralnej części. Wprawdzie w ostatnich latach nastąpił rozkwit agroturystyki, ale wciąż barierą jest brak schronisk w górach i zbyt rzadka sieć szlaków turystycznych, które nadają się głownie do wieleodniowej wędrówki po górach.

Szlaki turystyczne prowadzą na wszystkie większe szczyty Beskidu Wyspowego. Wędrówka, nawet niezbyt długą trasą, może się okazać męcząca, ponieważ szlaki obejmują duże przewyższenia na niewielkich odcinkach. Dlatego też, gdy patrzy się na szczyty Beskidu Wyspowego z dolin, wydają się one monumentalne. Od piechurów wymagają naprawdę dobrego przygotowania. Wymyślają sobie trasę warto pamiętać by na mapie przeliczyć nie tylko kilometry, ale uwzględnić zdobywane wysokości.

Z Nowego Sącza do Szczawy dojeżdżamy autobusem. Wieś Szczawa, leżąca w dolinie Kamienicy na granicy z Gorcami. To lokalne małe uzdrowisko.

Niebieski szlak z centrum Szczawy prowadzi od przystanku wzdłuż głównej drogi w górę doliny Kamienicy. My aby ułatwić sobie trasę łapiemy „stopa” i jedziemy zbyt daleko. Odbicie szlaku od drogi nie jest jakoś szczególnie zaznaczone więc go po prostu nie zauważamy. Gdy orientujemy się, że coś jest nie tak jesteśmy już ok 2 kilometry powyżej szlaku zielonego (szlaku poprowadzonego równolegle do naszego szlaku niebieskiego). Nie mając innego wyjścia idziemy wzdłuż głównej drogi asfaltowej i zgodnie za radą lokalnych mieszkańców odbijamy w góry nieoznakowaną drogą „leśników”. Po ok. 30 minutach niepewnego marszu (nie wiadomo dokąd droga ta nas zaprowadzi) łączymy się ze szlakiem zielonym. Teraz już jak po sznurku. Po drodze mijamy Krzystonów i Mały Krzystonów . Po zachodniej stronie szczytu Krzystonów leży polana Wały, na której znajduje się letnia baza namiotowa katowickiego SKPB. Tu odnajdujemy szlak żółty i wkrótce dochodzimy na Przełęcz Przysłopek (990m npm).

Chyba najciekawszym na naszej trasie miejscem jest Hala Stumorgi. Hala nazywana jest też Mogielicą lub Polaną Stumorgową i jest największą polaną w Beskidzie Wyspowym. Położona jest w sąsiedztwie szczytu na głównym grzbiecie Mogielicy, który schodzi przez Krzystonów i Jasień do Przełęczy Przysłop w Lubomierzu. Nazwa nawiązuje do rozmiarów polany, na której wypasano niegdyś owce. Dawniej miała ona powierzchnię ponad 100 mórg, dzisiaj na obrzeżach już powoli zarasta.

W czasie II wojny światowej Hala Stumorgowa wykorzystywana była jako miejsce zrzutów z samolotów alianckich dla działającej w okolicach partyzantki. Przy zielonym szlaku w dolnej części Mogielicy, na niewielkiej polance na „Wyrębiskach” jest krzyż, przy którym odbywały się msze partyzanckie.

Polana jest naturalnym punktem widokowym na wschodnią część Beskidu Wyspowego, Gorce, Beskid Sądecki i Tatry. Daleko na wschodzi widoczna jest Babia Góra w Beskidzie Żywieckim. Niestety z racji kiepskiej pogody miałyśmy dość ograniczone widoki. Muszę tu jeszcze kiedyś wrócić by w pełni docenić „widokowość” tego miejsca.

Mogielica (1.170m npm) to najwyższy szczyt Beskidu Wyspowego. Należy do Korony Gór Polski.

Szczyt zwany był przez miejscową ludność „Kopą” z powodu charakterystycznego wierzchołka. Często mylnie zapisywano jej nazwę jako „Mogielnicę”. W średniowieczu nazwę tego szczytu wzmiankowano w dokumentach jako „Mogilicę”. Ta forma może wywodzić się stąd, że podobno w dawnych czasach wywożono tu różne podejrzane zwłoki: samobójców, topielców, ofiar dziwnych chorób, góra była więc ich mogiłą… O tej górze krąży wiele legend m.in. że Mogilicę pojął za żonę olbrzym Łopień. Góra była też uważana za siedzibę zbójców i czarownic, cały szczy kryty jest bowiem tajemniczym płaskim kamieniem, na którym zbójnicy liczyli ponoć złupione pieniądze, a czarownice ostrzyły sobie szpony.

Pierwsze wzmianki o szczycie pochodzą już z XV wieku. W spisach dóbr królewskich można przeczytać „Tam też wznoszą się piękne Gorcze, zakończone Mogielicą, widną z Krakowa”. Dawniej na szczycie Mogielicy stała drewniana wieża triangulacyjna (przez miejscowych zwana patrią), wznosząca się wysoko ponad koronami drzew. Pod nią oddział PTTK z Limanowej umieścił specjalną metalową skrzynkę z pamiątkowymi zeszytami, do których mogli wpisywać się zdobywcy szczytu. Wieża ta była dobrym punktem widokowym. Niestety zbutwiała z czasem i w 1980r. zawaliła się. W sierpniu 2008r. oddano do użytku nową, 20-metrowej wysokości wieżę widokową udostępnioną bezpłatnie turystom. Nowa wieża zapewnia 360-stopniową panoramę gór. Widać stąd cały Beskid Wyspowy, prawie całe Gorce, łańcuch Tatr, Babią Górę, Beskid Sądecki, a także odległy Beskid Niski.

Kilkadziesiąt metrów na południowy wschód od wierzchołka znajduje się niewielki, metalowy, pamiątkowy krzyż poświęcony Janowi Pawłowi II, który – zanim został papieżem kilkakrotnie tędy wędrował. Na krzyżu jest tabliczka z jego słowami: „Wobec piękna gór czuję, że On jest… i wtedy zaczynam się modlić”.

Na rozległych stokach Mogielicy przyrodoznawcy odnotowują ciekawe zjawiska przyrodnicze np. Jeziorak Żółte i Zielone Bajorzysko, bagnisko niedaleko Polany Cyrla i liczne wychodnie skalne. Wierzchołek porasta karłowaty las świerkowy – jedyny obszar leśny regla górnego w Beskidzie Wyspowym. Wielki kompleks leśny stanowi ostoję wielu rzadkich zwierząt. Z większych ssaków występują tu: borsuk, popielica, wydra, jeleń, sarna, dzik, ryś, okresowo pojawiają się wilki. Z rzadszych płazów występuje kumak górski, traszka górska i karpacka. Kompleksowe badania trwające od 2001 potwierdziły występowanie tutaj aż 105 gatunków ptaków lęgowych, w tym tak rzadkich, jak: głuszec, orlik krzykliwy, cietrzew, puszczyk uralski, włochatka, sóweczka, puchacz, dzięcioły białogrzbiety i trójpalczasty, siwerniak, czeczotka. Dla większości z nich Mogielica jest jedyną ostoją w całym Beskidzie Wyspowym.

Form skalnych jest niewiele. Z rzadka spotkać można niewielkie ostańce skalne i szczeliny skalne. Na północnej grani jest ambona skalna zwana Zbójnickim Stołem, na południowo-wschodnim grzbiecie opadającym do Przełęczy Słopnickiej, przy zielonym szlaku turystycznym znajduje się szereg zwietrzałych skał, natomiast na stromym południowym stoku opadającym od metalowego krzyża na polanę Stumorgi jest skalne rumowisko.

25 lutego 2011 na szczycie Mogielicy oraz na jej północnych stokach utworzono rezerwat przyrody Mogielica o powierzchni 50,44 ha wraz z otuliną o powierzchni 90,69 ha. Głównym celem rezerwatu jest ochrona głuszca i jego biotopu oraz innych rzadkich gatunków ptaków, ich siedlisk przyrodniczych, a także form skalnych

Masyw Mogielicy wznosi się na obszarze trzech gmin: Dobra, Słopnice i Kamienica. Deniwelacje względem dna dolin leżących u jej podnóża sięgają 760m. Nie jest typowym wzniesieniem Beskidu Wyspowego, gdyż w różnych kierunkach odchodzą od niego długie boczne grzbiety. Najdłuższy odchodzi w południowym kierunku i poprzez wzniesienia Krzystonowa i Jasienia ciągnie się aż do przełęczy Przysłop. W grzbiecie tym jest jednak dość głęboką przełęcz (pomiędzy Mogielicą a Małym Krzystonowem), przez którą prowadzi dobra, lecz zamknięta dla ruchu pojazdów droga leśna z Półrzeczek do Szczawy. Długi grzbiet tworzy też Mogielica poprzez Zapowiednicę do Przełęczy Słopnickiej. Liczne potoki spływające z Mogielicy zasilają rzeki: Słopniczankę, Łososinę, Kamienicę Gorczańską.

Na północnych zboczach Mogielicy (od strony Słopnic) 28 stycznia 1944 rozbił się podczas lotu ćwiczebnego samolot niemiecki He 111 H, G1+NS z 8./KG 55. Pięcioosobowa załoga (Gutschmidt, Zogeiser, Meinert, Kohls, Müller) zginęła i jest pochowana na cmentarzu wojskowym w Krakowie.

Od dawna Mogielica była celem wycieczek turystycznych. W kronikach szkoły podstawowej w Słopnicach są notatki, że w 1934r. i w innych latach dzieci z nauczycielami obchodziły na jej szczycie „Święto Lasu”.  Popularność szczytu wzrosła od czasu wybudowania na nim wieży widokowej. Od dawna rozważa się też wybudowanie schroniska górskiego.  Bp puki co jedyne schronisko w Beskidzie Wyspowym mieści się na Luboniu Wielkim – czyli daleko stąd…

Do domu wracamy najkrótszą z możliwych dróg zejściowych – niebieskim szlakiem do Jurkowa. Godzina z małych hakiem i jesteśmy na miejscowym parkingu gdzie czeka już na nas transport.

25 września 2014r.