pierwsza pomoc – ratownictwo przedmedyczne

Niemal na każdej wyprawie wysokogórskiej jestem świadkiem lub sama uczestniczę w jakimś wypadku. O ile jednak w górach takie sytuacje zdarzają się incydentalnie, o tyle na co dzień, obok nas do wypadków dochodzi bardzo często. Warto mieć wiedzę jak pomóc innym. Warto zdobyć podstawową wiedzę z zakresu udzielania pierwszej pomocy i nauczyć się praktycznego jej zastosowania w sytuacji, gdy staniemy się świadkiem wypadku: w górach, na autostradzie czy w parku. Każdy myślę ma swoje motywacje: bo życie ludzkie jest najważniejsze, bo chciałabym pomóc gdy stanę się świadkiem wypadku, bo kiedyś byłam świadkiem „zdarzenia” i nie wiedziałam co zrobić. Dla których nie przemawiają tego typu argumenty można dodać, że udzielenie pierwszej pomocy jest w Polsce obowiązkowe.

Kodeks karny Dz.U. nr 88, poz 553 z dnia 6.06.199r. art. 162:

par 1 : Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej pomocy na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3Kto nie udzieli pierwszej pomocy podlega pod art 162 kodeksu karnego (grozi 3 lata pozbawienia wolności).

par 2: Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.

Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym Dz.U. 06.191.1410 – z dnia 20.10.2006:

Rozdz 1 art 4: Kto zauważy osobę lub osoby znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub jest świadkiem zdarzenia powodującego taki stan, w miarę posiadanych możliwości i umiejętności, ma obowiązek niezwłocznego podjęcia działań zmierzających do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nag lego zagrożenia zdrowotnego

Rozdz 1 art 5: 1. Osoba udzielająca pierwszej pomocy, kwalifikowanej pierwszej pomocy oraz podejmująca medyczne czynności ratunkowe korzysta z ochrony przewidzianej (…) dla funkcjonariuszy publicznych [tak jak np. policjant), atak / agresja wobec ratownika jest ścigana z przepisów kodeksu karnego]. 2. Osoba, o której mowa w ust 1, może poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego [w razie czego ewentualne straty ureguluje Skarb Państwa; czyli gdy będziemy zmuszeni rozbić szybę samochodu lub pociąć spodnie to w razie roszczeń poszkodowanego ewentualne odszkodowanie wypłaci Skarb Państwa].

Mając na uwadze powyższe zapisy prawa tym bardziej dziwi, że na chwilę obecną w Polsce nie ma obowiązku posiadania w aucie apteczki pierwszej pomocy, ani nawet kamizelki odblaskowej (niemal w całej Europie taki obowiązek istnieje).

Co roku w Polsce ok 70.000 osób jest poszkodowanych w wyniku wypadków komunikacyjnych (z tego 0,03% kończy się stałymi urazami kręgosłupa). Co roku w Polsce nawet 40 tys. osób traci przytomność i umiera z powodu nagłego zatrzymania krążenia. Tragediom często można zapobiec dzięki natychmiastowej pierwszej pomocy. Najważniejszy dla człowieka jest oddech (bez oddechu zwyczajny człowiek może wytrzymać tylko ok 4 minut – a przyjazd karetki pogotowia to z reguły długi okres czasu, często zbyt długi by poszkodowany doczekał ich pomocy).

W nomenklaturze ratowniczej mówi się o tzw. „łańcuchu przeżycia”:

pierwsza pomoc —> pogotowie ratunkowe —> szpitalny oddział ratunkowy —> szpital

„Łańcuch przeżycia” jest tak silny jak jego najsłabsze ogniwo. W Polsce już od lat najsłabszymi ogniwami są: „pierwsza pomoc” i „szpital”. Na nic zda się super wyposażona karetka pogotowia jeżeli w czasie bezpośrednio następującym po wypadku nikt poszkodowanemu nie udzieli pomocy i straci on oddech.

Ludzki mózg jest bardzo wrażliwy na niedotlenienie. Trwające ok 4 minut niedotlenienie (wskutek zatrzymania krążenia następuje brak dowozu tlenu do mózgu) prowadzi do nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. Podjęcie reanimacji w tym okresie powoduje przywrócenie funkcji układów krążenia i oddychania, co może zapobiec niedotlenieniu i uszkodzeniu układu nerwowego. Jeśli nie podejmie się koniecznych działań ratowniczych na czas, nieodwracalne ustanie czynności biologicznych mózgu, później wszystkich komórek organizmu – śmierć.

Dlatego też tak ważne jest, by nie stać z boku i czekać na zespół pogotowia ratunkowego, lecz by w krytycznym dla życia momencie podjąć najprostsze działania.

Już od jakiegoś czasu myślałam by zgłębić temat pierwszej pomocy. By nauczyć się jak reagować w sposób profesjonalny. Moim celem jest nabycie uprawnień Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy (KPP). Jest to „najwyższy” kurs jaki można zrobić w Polsce – kurs ma 66 godzin praktycznych zajęć i kończy się egzaminem państwowym (a certyfikat ten należy odnawiać co 3 lata tak by „udowodnić”, że ma się nadal odpowiednie kwalifikacje). Do egzaminu nie można przystąpić jako osoba indywidualna – można to zrobić tylko gdy jest się członkiem „systemu” ratowniczego (organizacje, stowarzyszenia…). Na szczęście już od jakiegoś czasu działam aktywnie w obszarze wolontariatu i dzięki temu będę miała tę niezwykłą sposobność aby przejść szkolenie i w przyszłości podejść do egzaminu państwowego. Tyle można zrobić na na poziomie „amatorskim”. Bo gdy chce się być zawodowym ratownikiem (i pracować np. w karetce czy w szpitale na oddziele ratunkowym) należy skończyć specjalne studia „Ratownik Medyczny” – tu sam kurs KPP nie wystarczy.

Zaczynam od bardzo podstawowego pięciodniowego kursu „Pierwsza Pomoc – Ratownictwo Przedmedyczne”. Pierwszego dnia odbywamy zajęcia teoretyczne. Uczymy się podstaw budowy organizmu ludzkiego i objawów najczęściej występujących problemów zdrowotnych. W kolejnych kilku dniach wiedzę nabytą ćwiczymy już w praktyce. Najpierw „na sucho” w budynku, a następnie rozgrywamy „akcje ratownicze” w terenie.

Najważniejsza zasada pierwszej pomocy: bezpieczeństwo. Trzeba myśleć przede wszystkim o swoim bezpieczeństwie, pomagamy gdy naszemu życie nie jest zagrożone. Tą zasadę należy rozumieć na poziomie ogólnym (gdy budynek płonie i grozi zawaleniem nie wchodzimy do środka) i szczególnym (pomagamy zawsze w rękawiczkach ochronnych i maseczce). Ludzie boją się udzielać pomocy w obawie, że uszkodzą „poszkodowanego”, a to czego ewentualnie powinni się bać to zakażenie (np. żółtaczką; w Polsce jest ok 7000.000 zakażonych żółtaczką) – stąd tak ważne by stosować podstawowe zasady bezpieczeństwa.

Najważniejsze układy w organizmie ludzkim

1. układ nerwowy (pośrednio lub bezpośrednio steruje wszystkimi procesami zachodzącymi w organizmie ludzkim; składa się z: mózgu, móżdżku, rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych, uszkodzenie rdzenia kręgowego ma charakter trwały – najbardziej boimy się uszkodzeń kręgosłupa na odcinku szyjnym)

2. układ oddechowy (najważniejszą funkcją jest wymiana gazowa zachodząca w płucach i polegająca na pobraniu tlenu i wydalaniu z organizmu dwutlenku węgla; składa się z: górnych dróg oddechowych czyli jama nosowa, gardło i krtań oraz dolnych dróg oddechowych czyli tchawica i oskrzela, a najważniejszym organem są płuca; w powietrzu wdychanym jest 21% tlenu, w powietrzu wydychanym 18-19%)

3. układ krążenia (ma za zadanie dostarczyć tlen i substancje odżywcze do komórek oraz odbierać z komórek produkty przemiany materii i dwutlenek węgla, które dalej są transportowane do płuc i narządów wydalniczych; składa się z: serca, które pracuje 60-70 uderzeń na minutę, żył wprowadzających krew do serca, tętnic wyprowadzających krew z serca, naczyń włosowatych i krwi; krwi nie da się zastąpić niczym innym – tylko krew ma zdolność transportu tlenu do komórek)

4. układ kostno – stawowy (w szkielecie dorosłego człowieka jest 206 oddzielnych kości!, układ ma za zadanie utrzymanie pionowej postawy i ochronę narządów wewnętrznych, w skład układu wchodzi m.in czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, miednica, kończyny

5. układ mięśniowy w ciele człowieka występuje ok 400 mięśni szkieletowych i stanowią one ok 40-50% masy ciała; mięśnie połączone z kośćcem za pomocą przyczepów stanowią czynny aparat ruchu)

6. układ pokarmowy (pobiera pokarm z zewnątrz, trawi czyli rozkłada substancje pokarmowe na cząsteczki elementarne, a następnie wchłania je do krwi; najważniejszymi elementami układu są: jama ustana, gardło, język, przełyk, wątroba, żołądek, jelito cienkie i grube, dwunastnica, woreczek robaczkowy, okrężnica, trzustka produkująca insulinę – to narząd, którego nie da się przeszczepić – zapalenie trzustki kończy się bardzo często śmiercią)

Najczęstsze, nieurazowe stany zagrożenia zdrowia

ATAK SERCA (zawał serca)

Ostre niedokrwienie ściany mięśnia sercowego spowodowane zamknięciem zaopatrującego ją naczynia wieńcowego (czyli po prostu zatyka się naczynie transportujące krew – krew nie dociera do serca…)

Najwięcej zawałów serca przytrafia się w godzinach rannych

Czynniki zwiększające ryzyko ataku serca:

– niewłaściwa dieta
– brak aktywności fizycznej
– nadwaga
– stres
– palenie tytoniu
– nadmiar alkoholu
– wysoki poziom cholesterolu

czyli to wszystko co może doprowadzić do uszkodzenia wewnętrznej powierzchni ścianki tętnicy i do jej „zatkania”

Objawy ataku serca:

– silny ból w klatce piersiowej (ból rozlany na cała klatkę piersiową, uciskający, ból promienisty) – ból może promieniować do żuchwy, pleców, barków i nadbrzusza i trwa przeważnie nie krócej niż 20 minut, często kilka godzin

– wzmożona duszność

– blada skóra zalana zimnym, lepkim potem

– uczucie lęku , niepokój

– mdłości i wymioty

– stan podgorączkowy

Zdarza się, że zawał serca objawia się w sposób dramatycznym nagłym zatrzymaniem krążenia i nagłym zgonem sercowym (migotanie komór). 15-25% zawałów serca daje nietypowe, niewielkie dolegliwości lub przebiega zupełnie bezbólowo (tzw. „nieme zawały”).

Postępowanie przy zawale serca:

– wsparcie psychiczne (dla każdego wygląda to inaczej; rozmawiaj, uspokajaj, ale nie mów „Wszystko będzie dobrze” bo wtedy organizm się relaksuje i przestaje tak mocno walczyć, dobrze jest trzymać poszkodowanego w delikatnym napięciu) – często wystarczy po prostu być i nawet nie trzeba nic mówić

– wywiad (zgodnie z zasadami SAMPLE, pyta jedna osoba w sposób składny i płynny)

– podaj tlen (tlenoterapia); otwórz okno; przewietrz pomieszczenie

– okryj poszkodowanego (termoizolacja) kocem ratunkowym (tzw. „folią życia”) – im mniej powietrza między folią a ciałem tym szybciej ogrzejemy (czynniki wychładzające to w kolejności oddziaływania: wiatr, wilgotność – im większa tym większe zimno odczuwalne, temperatura)

– ułóż poszkodowanego w pozycji półsiedzącej (absolutnie nie ustawiaj nóg powyżej głowy, ani nie kładź w poziomie); rozluźnij ubranie pod szyją

– kontrola ABC (patrz poniżej)

– kontrola stanu poszkodowanego

– nie pozwól poszkodowanemu wykonywać zbędnych ruchów (żadnego chodzenia)

– niezwłocznie wezwij karetkę (gdy koronografię wykona się w ciągu 1 godziny to śmiertelność zawałowca wynosi ok 3%; im później naczynie wieńcowe zostanie „odblokowane” tym uszkodzenie serca większe); numer ratunkowy 112 lub 999

– bądź w ciągłej gotowości do reanimacji

W oczekiwaniu na karetkę można podać leki: aspirynę (pytamy czy jest uczulony!, rozpuścić tabletkę w wodzie, podać i jeszcze popić dodatkową wodą) lub nitroglicerynę, która rozszerza naczynia krwionośne – spada ciśnienie więc trzeba uważać by nie przedawkować (psikamy pod język 1 raz i czekamy, po ok 2 minutach można psiknąć jeszcze 1 raz i już więcej nitrogliceryny nie podajemy!; nie podawać nitrogliceryny po przyjęciu Viagry!)

poszkodowany przygotowany do transportu

UDAR MÓZGU

Do udaru dochodzi kiedy naczynia krwionośne doprowadzające tlen i substancje odżywcze do mózgu zostają zablokowane przez skrzep krwi lub następuje ich uszkodzenie. Prowadzi to do odcięcia części mózgu od dopływu tlenu i jego obumierania. Udar mózgu, którego przyczyną jest zamknięcie naczynia krwionośnego, to udar niedokrwienny. Zdecydowana większość (ok. 80%) udarów to udary tego rodzaju. Udar mózgu wywołany uszkodzeniem ściany naczynia krwionośnego i wydostaniem się krwi do mózgu, to udar krwotoczny (potocznie nazywany wylewem).

W Polsce średnio co 8 minut ktoś doznaje udaru mózgu. To 3-cia najczęstsza przyczyna śmierci i główny powód niesprawności u osób powyżej 40 roku życia

Czynniki zwiększające ryzyko udaru mózgu:

– wiek (ryzyko wystąpienia udaru wzrasta powyżej 55 roku życia)
– płeć (do udarów częściej dochodzi u mężczyzn)
– choroby serca (w tym migotanie przedsionków)
– nadciśnienie tętnicze
– wysoki poziom cholesterolu
– cukrzyca
– nadwaga
– alkohol
– palenie tytoniu
– stres

Objawy udaru mózgu:

– niedowład kończyn lub osłabienie siły mięśniowej, porażenie mięśni twarzy (opadanie ręki, czasami oko jakby opada, pewnym testem jest by z zamkniętymi oczami dotknąć palcem czubka nosa lub wyciągnął przed siebie ręce, by się uśmiechnął lub wyszczerzył zęby)

– zaburzenia oddechu i krążenia

– ból głowy

– zaburzenia świadomości

– zaburzenia widzenia

– zaburzenia mowy (bełkotliwa mowa; ucieka kącik ust, leci ślina)

– utrata przytomności

– drgawki

Postępowanie przy udarze mózgu:

– wezwij pomoc

– wsparcie psychiczne / wywiad

– ułóż poszkodowanego w pozycji półsiedzącej lub leżącej – głowa nie może się znaleźć niżej niż nogi !!!!!!!

– kontrola ABC (kontrola stanu poszkodowanego)

– podaj tlen

– okryj poszkodowanego (termoizolacja)

– bądź w ciągłej gotowości do reanimacji

Ważne jest by poszkodowany szybko trafił do szpitala i został zdiagnozowany. Bardzo ważne jest by poszkodowany od razu był rehabilitowany (mózg zamiera, ale inna jego część może „przejąć” uszkodzone funkcje)

DRGAWKI

Drgawki – mimowolne skurcze mięśni będących wynikiem powstania w mózgu ognisk neuronów o nieprawidłowej budowie lub zaburzonym przewodnictwie (czyli w mózgu dochodzi do spięcia i tym samym pojawiają się niekontrolowane wstrząsy)

Przyczyny drgawek:

– padaczka

– wzrost temperatury ciała (zwłaszcza u dzieci)

– alkoholizm, narkomania

– cukrzyca

– urazy głowy, udar

– zatrucia

Czynniki prowokujące napady padaczki: niesystematyczne leczenie, bodźce świetlne, pozbawienie snu, zdenerwowanie, alkohol i substancje chemiczne

Objawy w czasie napadu drgawek:

– utrata świadomości

– drgawki i skurcze wszystkich mięśni

– okresowe bezdechy

– szczękościsk

– sinica, „piana z ust”

– czasem bezwiedne oddanie moczu

Objawy po napadzie drgawek:

– brak przytomności lub zaburzenia świadomości

– utrudniony kontakt

– poszkodowany niezorientowany w czasie i przestrzeni

– poszkodowany nie pamięta zdarzenia

Postępowanie w czasie napadu drgawek (napad najczęściej trwa max 3 minuty):

– nie wkładaj nic do ust poszkodowanego !!

– nie krępuj poszkodowanego !!

– zabezpiecz poszkodowanego przed urazami wtórnymi (które są najczęstszą przyczyną utraty zdrowia) – włóż głowę poszkodowanego między swoje kolana i odchyl głowę lekko do tyłu, gdy poszkodowany uderza np. o krzesło to odsuń krzesło

– podaj tlen

Postępowanie po napadzie drgawek:

– wsparcie psychiczne

– dalej podawaj tlen

– okryj poszkodowanego (termoizolacja)

– kontrola ABC

CUKRZYCA

Cukrzyca – choroba trzustki, która powoduje, że organizm przestaje produkować insulinę w wystarczającej ilości (insulina jest niezbędna do „pobierania” glukozy z krwi). Są dwa rodzaje cukrzycy:

I.                   hiperglikemia – wysoki poziom cukru we krwi – występują dwa typu tego rodzaju cukrzycy

cukrzyca typu 1

Polega ona na tym, że trzustka zniszczona przez układ odpornościowy chorego przedostaje produkować insulinę. Insulina jest ważna – porównuje się ją do klucza, który otwiera cząstkom glukozy drzwi do wnętrza każdej komórki. Bez insuliny glukoza nie przedostanie się do środka komórek i nie odżywi ich. Krąży za to we krwi, niszcząc narządy wewnętrzne, głownie nerki. Cukrzyca tego typu pojawia się nagle pod wpływem infekcji czy stresu.

cukrzyca typu 2

O chorobie decydują skłonności i sam człowiek – jeśli je w nadmiarze i unika ruchu. W organizmie pojawia się nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych, które zaburzają pracę receptorów na ściankach komórek. Można je porównać do popsutych zamków – klucz, którym jest insulina nie potrafi ich otworzyć. Nie ma nic lepszego niż ćwiczenia – glukoza spala się wtedy bez insuliny, z organizmu znika nadmiar kwasów tłuszczowych i receptory na ściankach komórek się odblokowują. Glukoza może znowu wnikać do ich wnętrza. Cukrzyca tego typu nie daje gwałtownych objawów. Można z nią żyć latami, nie zdając sobie z tego sprawy, a diagnoza stawiana jest dopiero wtedy, kiedy utrzymujący się podwyższony poziom cukru doprowadzi do uszkodzenia nerek czy wzroku

II.                hipoglikemia – niski poziom cukru we krwi

Norma cukru u organizmie to: 80-120 (do 110 wg. światowej organizacji zdrowia). Gdy nie wiemy jaki poziom cukru ma chory (za niski czy za wysoki) to lepiej podać mu cukier (słodką wodę do picia) – dla organizmu gorszy jest za niski poziom cukru, niż za wysoki.

W krwiobiegu mamy cukru tylko na ok 2 sekundy – reszta jest w mięśniach i w wątrobie.

Objawy cukrzycy typu hiperglikemia (za wysoki cukier) – większość objawów jest taka jakby ktoś zjadł za dużo słodyczy czyli:

– uczucie pragnienia

– ból brzucha

– uczucie suchości w ustach

– zapach acetonu z ust (dlatego często myli się chorego z kimś pijanym)

-utrata przytomności

Objawy cukrzycy typu hipoglikemia (za niski cukier) – większość objawów jest taka jakby ktoś był głodny czyli: :

– uczucie głodu

– drżenie mięśni

– mroczki przed oczami

– zimny pot

– przyspieszone tętno

– stan pobudzenia, niepokój

– utrata przytomności

Ten rodzaj cukrzycy będzie się uaktywniał po większym wysiłku, w sytuacji stresu. Cukier spada, a chory będzie coraz słabszy aż do utraty przytomności.

Postępowanie w przypadku cukrzycy typu hipoglikemia (za niski cukier):

– wsparcie psychiczne

– podaj tlen

– okryj poszkodowanego (termoizolacja)

– podaj słodki napój (woda z cukrem, coca-cola – na 29% cukru w sobie, sok)

– kontrola ABC

OMDLENIE

Omdlenie – krótkotrwała, przemijająca utrata przytomności, spowodowana nagłym rozszerzeniem naczyń krwionośnych, które powodują zmniejszenie dopływu krwi do mózgu (niedokrwienie) – krótkotrwałe niedotlenienie mózgu (do 3 minut)

Objawy omdlenia:

– osłabienie, nogi „jak z waty”

– mroczki przed oczami, zawroty głowy, ciemno przed oczami

– szum w uszach

– blada, spocona skóra

Postępowanie przy omdleniu:

– wsparcie psychiczne

– podaj tlen

– okryj poszkodowanego (termoizolacja)

– ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (uwaga na urazy głowy) – połóż go na ziemi i unieś mu nogi lekko do góry (na krześle lub na swoich kolanach)

– kontrola ABC

– kontrola stanu poszkodowanego

Poszkodowany szybko powinien odzyskać świadomość – jeżeli po max 3 minutach poszkodowany dalej jest nieprzytomny to znaczy, że problem jest poważniejszy: wezwać pomoc, na bieżąco sprawdzać oddech i tętno (ilość i jakość)

ZATRUCIE

Zatrucie – stan spowodowany przez truciznę czyli każdą substancję, która po przedostaniu się do organizmu zaburza jego podstawowe funkcje

Objawy zatrucia wziewnego (trucizna dostała się poprzez drogi oddechowe):

– kichanie i kaszel

– duszność

– piekący ból w klatce piersiowej

– bóle i zwroty głowy, drgawki

– nudności i wymioty

– ogólne osłabienie, zobojętnienie na niebezpieczeństwo

– niepokój, utrata świadomości

– różowa skóra

Postępowanie przy zatruciu wziewnym (w przypadku osoby przytomnej):

– w miarę możliwości kontrola ABC

– odizolowanie dróg oddechowych poszkodowanego od atmosfery toksycznej

– ewakuacja ze strefy zagrożenia

– podaj tlen

– kontrola ABC

– stała kontrola drożności dróg oddechowych

Postępowanie przy zatruciu wziewnym (w przypadku osoby nieprzytomnej):

– kontrola ABC

– podaj tlen

– stała kontrola drożności dróg oddechowych

– zbadaj pod kątem obrażeń

W razie ugryzienia węża: zrób zimny okład (by obkurczyły się naczynia krwionośne) – żadnych opasek uciskowych czy wysysania jadu! Podać adrenalinę.

W przypadku pożaru: zasłoń nos mokrym ręcznikiem i opuść budynek trzymając się nisko / blisko podłogi (dym idzie do góry).

WSTRZĄS

Wstrząs – reakcja organizmu na niedotlenienie i niedokrwienie ważnych narządów organizmu.

Są różne rodzaje wstrząsów:

* hypowoleniczny – krwotoczny (zmniejszona zawartość krwi w naczyniach krwionośnych):

– krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne

– rozległe oparzenia (gdy się oparzymy to wyparowuje z nas woda, krew się zagęszcza i nie transportuje prawidłowo tlenu)

– silne wymioty i biegunka

ułóż w pozycji leżącej, nogi na płasko

* anafilaktyczny – uczuleniowy

– ukąszenie owadów

– leki

– niektóre substancje chemiczne

ułóż w pozycji półsiedzącej / siedzącej

* kardiogenny – sercopchodny

– zawał mięśnia sercowego

– zaburzenia rytmu serca

– zator naczynia krwionośnego

ułóż w pozycji półsiedzącej / siedzącej

* neurogenny

– uraz kręgosłupa

– uraz głowy

– silny ból np. spowodowany urazem

ułóż w pozycji półsiedzącej / siedzącej lub połóż na desce ratowniczej

Objawy wstrząsu:

– blada, silnie spocona skóra

– przyspieszony oddech

– przyspieszone, słabo wyczuwalne tętno

– ew. niewyczuwalne tętno na tętnicy promienistej (na nadgarstku)

– nadmierne pobudzenie, niepokój

ODMROŻENIA

Odmrożenia są kłopotliwe w leczeniu, zawsze pozostawiają jakiś fragment tkanki wygojonej, ale o gorszym ukrwieniu (blizna), bardziej skłonnej do kolejnych odmrożeń. Najlepiej jest więc zapobiegać odmrożeniom poprzez odpowiednie ubranie i unikanie długotrwałej ekspozycji na mróz. Czynnikami sprzyjającymi są: przemoczenie odzieży, za ciasne buty, zmęczenie, wpływ alkoholu, wiatr ( to tzw. czynniki chłodzące).

Centralizacja układu krążenia – w razie mniejszej ilości tlenu (np. wysoko w górach powyżej 7.000m npm) organizm chroni tylko ważne organy (m.in. mózg, serce, wątrobę) i tam głównie kieruje przepływ krwi (ręce, nogi, uszy, nos są traktowane jako zbędne i tam krążenie jest słabsze – stąd tak częste odmrożenia tych części ciała). W przypadku badania tętna może się zdarzyć to zbadane na tętnicy szyjnej jest inne niż to zbadane na tętnicy promienistej (na nadgarstku).

Hipotermia – spadek temperatury ciała poniżej 35 stopni Celsjusza.

Postępowanie przy odmrożeniu:

– zsiniałe, nieczułe na dotyk i ból części ciała delikatnie rozgrzewamy dłonią (nie zaleca się rozcierania), aby pobudzić krążenie krwi; można powoli rozgrzewać w coraz cieplejszej wodzie

– wszystkie odmrożenia z pęcherzami, martwicami wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej

– osoby wychłodzone na mrozie należy stopniowo rozgrzewać: układamy ciepły okład na klatce piersiowej, owijamy tułów i głowę, nie ruszając kończyn (zawinięcie metodą Hieblera)

– nie wolno rozcierać rąk i nóg, zasoby wychłodzonej krwi obwodowej mogą spowodować zatrzymanie pracy serca

– jeśli wystąpią zaburzenia oddechowe przeprowadź zastępcze oddychanie techniką „usta-usta”, a nie przyrządem typu worek samorozprężalny (istotne jest ogrzanie powietrza)

– nie podawaj osobom wychłodzonym alkoholu (alkohol przyspiesza wychłodzenie, zaburza fizjologiczne reakcje ratunkowe organizmu, osłabia wolę przetrwania)

– okryj poszkodowanego (termoizolacja) termoizolacyjnym kocem ratunkowym („folia życia”); ochrona zarówno przed zimnem – gdy rannego owiniemy srebrną powierzchnią koca do ciała lub przed gorącem – złotą powierzchnią do ciała; „folia życia” sama z siebie grzeje / chłodzi – ona tylko zapobiega utracie ciepła po przez odbicie energii cieplnej (w ok 80%) wypromieniowywanej przez nasz organizm i analogiczne chroni przed dotarciem zbyt dużej dawki energii cieplnej do organizmu

Załóżmy, że idziemy przez park i widzimy, że ktoś leży na chodniku. Co robić?

1. oceń bezpieczeństwo

2. oceń przytomność poszkodowanego: chwyć za barki i delikatnie potrząśnij; zapytaj: Co się stało? Jak się Pan czuje? Czy mogę pomóc?

3. zawołaj pomoc (jeżeli ktoś jest w pobliżu poproś go o pomoc) – nie trać czasu! zadzwoń pod numer 112 lub 999; powiedz Gdzie? (możliwie jak najdokładniej określ miejsce wypadku), Co? (krótki opis sytuacji wypadku), Ilu rannych? (podaj liczbę rannych), Jakie obrażenia? (podać w szczególności ciężkie obrażenia), Poczekaj na pytania! (nie odkładaj słuchawki dopóki nie zostaną wyjaśnione wszystkie kwestie!)

technika obracania do pozycji na plecy

4. „kontrola ABC”:

A – udrożnij drogi oddechowe; u osób nieprzytomnych język zamyka wejście do dróg oddechowych („duszenie językiem”); sposoby udrożnienia:

      – odchylenie głowy do tyłu przy uniesieniu brody (zmodyfikowane wysunięcie żuchwy)

      – za pomocą rurki

      – poprzez ułożenie w pozycji bocznej ustalonej

      – przy zakrztuszeniu – ucisk od tyłu

B – sprawdź oddech; patrz – unoszenie się klatki piersiowej / wysłuchaj – przyłóż ucho / wyczuj – na swoim policzku, nosem ile razy oddychał przez 10 sekund

C – zbadaj tętno; wyczuj tętno poszkodowanego na tętnicy szyjnej i promieniowej (szyja i nadgarstek) licząc je przez 10 sekund; zbadaj powrót kapilarny (na paznokciu, na uchu lub na czole)

5. gdy poszkodowany oddycha – działania zgodnie z procedurą WTOPA (patrz poniżej) w tym m.in. ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej żeby zapobiec uduszeniu (w tym celu należy zgiąć leżącą najbliżej rękę poszkodowanego w łokciu i ułożyć ją obok jego głowy, następnie chwyć rękę leżącą po przeciwnej stronie, przyciągnij rękę do siebie nad piersią poszkodowanego, tak aby leżała ona przy jego policzku, przytrzymaj rękę w tej pozycji; chwyć nogę, leżącą po przeciwnej stronie, powyżej stawu kolanowego, zegnij ją w kolanie i przyciągnij do siebie obracając przy tym poszkodowanego na bok; odchyl głowę poszkodowanego do tyłu i otwórz jego usta żeby udrożnić drogi oddechowe)

pozycja boczna

Pozycja boczna ustalona – pozycja będąca jedną z pozycji bezpiecznych, umożliwiająca bezpieczne odzyskanie przytomności osobie nieprzytomnej, posiadającej oddech i inne funkcje życiowe. Pozycja boczna ustalona uniemożliwia zapadanie się języka na tylną ścianę gardła, co u nieprzytomnego może spowodować niedrożność dróg oddechowych i w wyniku tego śmierć. Dzięki jej zastosowaniu zmniejsza się ryzyko zadławienia się osoby poszkodowanej treścią ewentualnych wymiocin, bądź płynów znajdujących się w jamie ustnej, które (jeśli zaistnieją) samoistnie z niej wypływają.

6. jeśli poszkodowany nie oddycha prawidłowo lub wcale to przypuszczalnie nastąpiło zatrzymanie krążenia – w pozycji „na plecach” natychmiast zastosuj czynności resuscytacyjne i poproś o przyniesienie defibrylatora (AED). RESUSCYTACJA czyli czynności mające na celu przywrócenie oddechu i czynności serca:

– ucisk klatki piersiowej: połóż podstawę jednej dłoni centralnie na klatce piersiowej, drugą dłoń ułóż na pierwszej dłoni, spleć palce, uciskaj klatkę piersiową szybko i mocno (częstość min 100 / min, głębokość min. 5 cm, po każdym ucisku całkowite rozprężenie klatki piersiowej) przy prostych łokciach przesuniętych tak aby Twoje ramiona znajdowały się bezpośrednio nad klatką piersiową ratowanego

– wdechy ratownicze (sztuczne oddychanie): odchyl głowę ratowanego do tyłu, unieś jego brodę do góry / odchyl głowę do tyłu, dwoma palcami zaciśnij nos poszkodowanego, weź normalny oddech, przyłóż usta (musisz to zrobić dokładnie, aby powietrze wprowadzane podczas oddechu ratowniczego nie wydostawało się na zewnątrz), wdmuchuj dopóki nie podniesie się klatka piersiowa przez ok 1 sekundy poczekaj aż klatka piersiowa opadnie, powtórz

Po 30 uciskach klatki piersiowej zawsze dwa wdechy ratownicze „usta usta” i kolejny cykl… Kontynuuj resuscytację aż do przyjazdu karetki lub do otrzymania do dyspozycji defibrylatora!!! chyba, że powrócą funkcje życiowe lub opadniesz z sił…- Zmieniaj uciskającego co 2 minuty jeśli to możliwe

Gdy poszkodowany to osoba „obca”, ze względów bezpieczeństwa, nie stosuj bezpośrednich „wdechów ratowniczych” typu „usta – usta” (możliwe zakażenie) – stosuj wdechy przy użyciu worka samorozprężającego lub za pomocą specjalnej maseczki; w przypadku braku „sprzętu” stosuj same uciski klatki piersiowej (bez przerwy).

Resuscytacja w większości przypadków nie przywraca akcji serca. Ale prawidłowo prowadzona (zwłaszcza uciskanie klatki piersiowej) zatrzymuje proces obumierania komórek organizmu (komórki mózgowe przeżywają bez tlenu ok 4 minut) oraz zwiększa prawdopodobieństwo wykonania skutecznej defibrylacji po dostarczeniu defibrylatora.

Jeżeli dysponujesz defibrylatorem postępuj zgodnie z instrukcjami. Włącz urządzenie, połóż elektrody zgodnie z opisem do odsłoniętej, suchej i ogolonej klatki piersiowej poszkodowanego i postępuj zgodnie z instrukcjami głosowymi. Działania reanimacyjne należy prowadzić aż do pierwszego „szoku” a w razie konieczności również dłużej.

Zasady ogólne

        pierwsze czynności po dotarciu na miejsce zdarzenia tzw. BHP

        B – Bezpieczeństwo

        H – Halo co się stało?

        P – Pomoc – czy będzie potrzebna? wezwać!

Jak wezwać pomoc?

– wybrać numer alarmowy 112, 999 (Pogotowie Ratunkowe) lub 998 (Straż Pożarna) lub 601 100 300 (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe)

– mówić spokojnie

– opisać miejsce zdarzenia: podać adres (ulica, nr domu, nr mieszkania, klatka, piętro), nr drogi, kilometr, charakterystyczne punkty

– opisać zdarzenie: rodzaj zdarzenia (np, wypadek drogowy), ilość poszkodowanych, ich stan (np. nagłe zatrzymanie krążenia), podać wiek poszkodowanych

– podać dane osobowe: podać swój numer telefonu i dane osobowe

– nigdy pierwszy nie odkładaj słuchawki!!!

– jeśli jest taka możliwość wyślij kogoś aby poczekał na ulicy na karetkę (przyspieszy to moment przejęcia poszkodowanego) – nie zostawiaj poszkodowanego samego!

pierwsze czynności pomocy wg. zasady  WTOPA

 W – wsparcie psychiczne / wywiad (wg. zasady SAMPLE – patrz poniżej)

 T – tlenoterapia (podaj tlen)

 O – okryj (np. „folią życia”) – ściągnij mokre ubranie, odizoluj od zimnego podłoża

 P – pozycja – ułóż w odpowiedniej pozycji (w zależności od wypadku)

 A – kontrola ABC

kontrola ABC (czynność resuscytacyjna)

A – Airway – udrożnienie dróg oddechowych

B– Breathing – sprawdzenie oddechu

C – Circulation – ocena oznak krążenia

D – Defibrillation – skuteczność

Kontrolę ABC stosujemy po sprawdzeniu przytomności, co 1/2 minuty, po każdej głównej czynności, po każdej zmianie pozycji poszkodowanego

zasady wywiadu SAMPLE

S – symptomy (co się dzieje? co Cię boli?)

A – alergie (czy jesteś na coś uczulony?)

M – medykamenty (czy bierzesz jakieś leki?)

P – przeszłość chorobowa (czy na coś chorowałeś? chorujesz?)

L – lunch (kiedy ostatnio coś jadłeś?)

E – ewentualności (czy pamiętasz co się stało? kogo powiadomić? jak się nazywasz? gdzie mieszkasz? w którym miesiącu ciąży jesteś? czy ktoś z Tobą był w samochodzie? ilu poszkodowanych?)