Skały Adrszpaskie

Piaskowcowy płaskowyż Adrszpasko-Teplicki należy do najbardziej rozległych zwartych masywów skalnych nie tylko w Czechach, ale i w całej Europie Środkowej. Dziewicze skaliste wzniesienia, grzbiety, wąwozy i labirynty wśród skalnych wież – potężne dzieło przyrody pokryte rozległymi lasami i obfitujące w bogatą podgórską i górską florę i faunę, stanowi unikalną jednostkę, którą już w roku 1933 uznano za obszar chroniony. Obecnie na terenie Narodowego Rezerwatu Przyrody ” Skały Adrszpasko-Teplickie” obowiązują ścisłe przepisy ochrony przyrody. Obszar rezerwatu o powierzchni 1803,4 ha stanowi największą jednostkę chronioną w Republice Czeskiej.

Bardziej rozległe Skały Teplickie zajmują południową i zachodnią część masywu, dzieląc się na Skalsky Grzebień, Grzebienie Czapa, z najwyżej położonym miejscem wśród skał (wierzchołek Czap 786 m), Sępie Skały i Krowie Góry. Można też wydzielić bardziej rozległe i dziko rozczłonowane wyniesienia Labiryntu i Wądołów, między którymi- wzdłuż Skalskiego Potoku- rozciąga się Teplickie Skalne Miasto. Obszarowo mniejsze Skały Adrszpaskie zajmują północną część masywu, który od wschodu tworzy wzniesienie Bucziny, a na zachodzie mniejsze lecz wyższe wzniesienie Starozameckiego Wierchu (681)m ). Między nimi leży właściwe Adrszpaskie Skalne miasto. Oba skalne miasta rozdziela długi na około 5 km Wiczy Wąwóz.

Na obszarze Skał panują szczególne warunki klimatyczne: na wierzchołkach skał znajdują się suche i przesuszone stanowiska, na których rosną tylko najodporniejsze rośliny (sosny, brzozy, czarne jagody, borówki i porosty) – charakteryzujące się wysokimi temperaturami w lecie. Za to w głębokich wąwozach panuje stale chłód, wilgoć i cień. W najchłodniejszych wąwozach, jak w Sybirze, czy w Wielkim Placu Świątynnym w Skałach Teplickich, śnieg często leży aż do maja. W samym Sybirze czasem nawet do lipca (w niektórych jaskiniach, licznych na tym terenie, lód utrzymuje się jeszcze o miesiąc lub dwa dłużej). Dzięki chłodowi i wilgoci w niektórych wąwozach rosną rośliny, których naturalnym środowiskiem są wysokie góry (modrzyk alpejski, podbiałek alpejski, lub paproć wysokogórska).

Przez długie lata wiedza o Skalnych Miastach leżących w okolicach Teplic nad Metują i Adrszpachu, była stosunkowo niewielka. Okoliczni mieszkańcy szukali w nich schronienia, kiedy czuli się zagrożeni w swych domostwach. W skałach znajdowali kryjówkę i ochronę przed niebezpieczeństwami w czasach wojny. Dopiero około roku 1700 z sąsiedniego Śląska zaczęli przybywać do Adrszpachu pierwsi pionierzy turystyki. Najstarszy wizerunek Skał Adrszpaskich pochodzi z 1739r.

Wiele znaczących postaci historycznych miało okazję podziwiać Skalne Miasta w Adrszpachu i Teplicach. Między innymi królowa pruska Luisa, król polski i kurfirst saski Fryderyk August, Antonin hrabia Szpork z Kuksu, cesarz Józef II, cesarz austriacki Karol i wielu innych.

W 1824r. wśród skał wybuchł wielki pożar lasu trwający kilka tygodni, który zniszczył prawie cała roślinność leśną. Dopiero wówczas skalne labirynty stały się bardziej dostępne, a właściciele tych ziem rozpoczęli budowanie pierwszej sieci szlaków turystycznych.

trasa: Teplice nad Metuji – Zamek Strmen – Teplickie Skalne Miasto (Skalny Rynek, Skalna Korona, Świątynia, Amfiteatr Rzymski, Dolina Anny, Sybir) – Siedem Schodów – Wilczy Wąwóz – Adeszpaskie Skalne Miasto (Gotycka Brama, Kochankowie, Starosta i Starościna, Mały i Wielki Wodospad, Skalna Kaplica, Mysia Dziura) – przejście ok 5,5 godziny

Po 2,5 godzinnej wędrówce po Skałach Teplickich szlakiem zielonym ruszamy do Skał Aderszpaskich. Po kilkunastu minutach marszu dochodzimy do rozstaju szlaków i kontynuujemy trasę po szlaku niebieskim przez Siedem Schodów. Droga prowadzi przez las pięknie usłany małymi skałkami. Momentami nasza ścieżka jest błotnista i grząska. Przechodząc przez kłody z drewna trzeba zachować balans – niestety nie wszystkim się to udaje – Piotr traci równowagę, wpada po łydkę w bagienko i niestety przemacza buty doszczętnie. Ten „wypadek” niestety eliminuje go z dalszej wycieczki…

Szlakiem dochodzimy do Wilczego Wąwozu. Tu napotykamy szlak żółty, którym skręcamy w lewo. W tym momencie zaczynają się pewne komplikacje… Już Pan sprzedający bilety w kasie w Teplicach powiedział nam, że szlak żółty na tym odcinku jest niebezpieczny. Wyobrażając sobie jakieś trudne (niemal wspinaczkowe) podejście zupełnie się tą informacja nie przejęłam. Okazało się, że niebezpieczeństwo to ma jednak inny charakter. Na dość długim odcinku szlak jest poprowadzony na drewnianych pomostach nad podmokłym terenem. Niestety „pomosty” te same w sobie generowały duże ryzyko uszkodzenia ciała. Belki miały kształt obły, były całkowicie mokre a w wielu miejscach wcale ich nie było lub były połamane. Przejście po takim pomoście (który miał długość ponad kilometr) wymagało nie tylko zdolności zachowania równowagi ale również umiejętności odzyskania balansu w przypadku poślizgnięcia, umiejętności upadku oraz przeskoków na znaczne odległości.

W końcu żółty szlak doprowadził nas do Skał Adrszpaskich. Im bliżej ich byliśmy tym robiło się bardziej tłumnie i gwarnie.

Skały Adrszpaskie położone są na południowym skraju wioski Adrszpach w Narodowym Rezerwacie Przyrody „Skały Adrszpasko- Teplickie”.  Na trasie większość nazw skalnych jest nazwanych i oznakowanych na miejscu strzałkami. Niektóre nazwy wywodzą się z tradycji pierwszych wypraw w skały w dawnych czasach – Kochankowie, Głowa Cukru, Wieża Elżbiety i inne. Pozostałe pochodzą z czasów współczesnych. Wszystkie nazwy łączy jedno – nawiązują do podobieństwa form skalnych do konkretnych kształtów i obrazów.

Najstarszą częścią skał są tzw. ” Stare partie”- droga jest wygodna ( idzie się bardzo przyjemnie), prowadzi nas skalnym wąwozem przez chłodny Słoniowy rynek do Małego Wodospadu. Odejścia od tego szlaku do Wielkiego Wodospadu i Jeziorka oraz tzw. „Nowe partie” ( z wieloma schodami ) prowadzą do punktów widokowych i przez tunele skalne. Najnowsza część szlaku okrężnego wokół dawnej piaskowni jest stosunkowo równinna, tylko na odcinku około 50 m prowadzi schodami.

Mając czas (i ochotę) zdecydowaliśmy się na przejście całego Skalnego Miasta i obejrzenie wszystkich jego atrakcji. Poniżej opis najciekawszych miejsc…

Po dojściu do zielonego szlaku już wkrótce stajemy na Wielkim Rynku. Tu stoi wiata z ławkami i szumi Mały Wodospad. Z dawnych lat pozostały tutaj dwie ozdobne inskrypcje upamiętniające budowę  schodów w 1820r. i 1843r. Tymi właśnie schodami wychodzimy na maleńki placyk zwany Małą Panoramą.

W okolicy znajduje się Skalne Jeziorko (Adšpašské Jezírko), gdzie można skorzystać z rejsu łódką. To sztuczne jeziorko powstało na przełomie XVIII/XIXw. na polecenie hrabiego Blumegena poprzez przegrodzenie koryta Metuji. Miało to znaczenie gospodarcze, bowiem regulowało poziom wody w rzece i tym samym pozwalało na spławienie drewna. Jeziorko ma ok. 300m długości, 40m szerokości i do 3m głębokości. W 1857r. zaczęto je wykorzystywać turystycznie a rejsy szybko stały się dużą atrakcją.

Ruszamy dalej w stronę Kochanków. Kochankowie to najwyższa skała w tutejszym Skalnym Mieście – mierzona od strony Rzeżuchowego Potoku ma wysokość ok 100m. On stoi po lewej stronie, Ona po prawej. A między nimi znajduje się potężne okno skalne o wysokości niemal 10m. Kochankowie należą do najczęściej fotografowanych formacji skalnych w Skałach Adrszpaskich. Na wierzchołek Kochanków prowadzą jedne z najciekawszych i najtrudniejszych dróg wspinaczkowych. W 1968r. po agresji wojsk Układu Warszawskiego, które wtargnęły na teren Czechosłowacji, właśnie na tej skale pojawił się napis 21 srpna FUJ. Dość długo nie udawało się znaleźć wspinacza, który podjąłby się zamalowania niewygodnego dla władz hasła. Wszyscy wymawiali się wyjątkowymi trudnościami technicznymi na tej drodze wspinaczkowej – tłumaczyli, że ich umiejętności są zbyt małe by porywać się na taki wyczyn. W końcu jednak znalazł się ochotnik, a ślad po jego dziele widoczny jest do dnia dzisiejszego.

W końcu dochodzimy do Skalnej Kaplicy.

W Skalnej Kaplicy na honorowym miejscu znajduje się tablica poświęcona pamięci 24-letniego barona Józefa Emanuela Nadhernego-Borutina, syna właściciela tych ziem, który 26 czerwca 1929r. spadł ze skały podczas wspinaczki na Kochanków.  Poprowadzona z poświęceniem przez jego przyjaciół akcja ratunkowa nie dała rezultatów. W kaplicy znajdują się też tabliczki upamiętniające innych wspinaczy, którzy zginęli w górach np. Miroslav Smida (zginął w 1993r. na Lost Arrow w Yosemitach) – inicjator Międzynarodowego Festiwalu Filmów Alpinistycznych, który od 1982r. odbywa się w Teplicach nad Metują.

Idą dalej podziwiamy Żółwia, który przycupnął wysoko na skale i dość dużo czasu spędzamy podziwiając Wielką Panoramę. Wielka Panorama to punk widokowy, który pozwala na zobaczenie potężnych zerw skalnych z góry. Wrażenie jest ogromne – widać stąd wiele formacji skalnych. Najbliżej wznoszą się pionowe ściany: Gilotyna Duża, Gilotyna Mała, Kochankowie oglądani od tyłu, Skalny Zamek.

Schodzimy na dół i trafiamy do punkty zwanego Wójtostwo. Podziwiać stąd można Wójta, Dużego Rajcę, Małego Rajcę, Ratusz, Dzwonnicę i oczywiście najbardziej znane: Starosta i Starościna. Idąc dalej dochodzimy do najciekawszego dla mnie miejsca na terenie Skał Adrszpaskich: Mysia Dziura. Mysia Dziura to wąska i efektowna szczelina skalna (30m długości i jedynie 0,5m szerokości). Zejście szczeliną po schodach wyzwala wiele emocji a na końcu wychodzimy do rozległego Parku Karkonosza, gdzie stoi jego Fortepian. Dalsza część wędrówki wiedzie lasem, po płaskim terenie do drewnianej altanki na skraju Skalnego Miasta.

Tutaj można opuścić już Salne Miasto – w pobliżu jest brama/kasa biletowa do rezerwatu. Ale jako, że my na teren Skał Adrszpaskich weszliśmy jakby od tyłu (od strony Skał Teplickich) to kontynuujemy nasz spacer. Czeka na nas jeszcze kilka atrakcji…

Gotycka Brama została postawiona przez właściciela tych ziem Ludwika Karola Nadhernrgo w 1839r. Na przekór nazwie, brama jest wybudowana w stylu neogotyckim, postawiona na fali romantycznej mody. W tym czasie powstało tu wile chodników  i przejść umożliwiających wygodne zwiedzanie skalnego miasta. Na metalowych współcześnie umieszczonych wrotach znajdują się cytaty z Roberta Schumanna i Lwa Tołstoja. Trzeba przyznać, że brama wygląda okazale na tle potężnych skał. Przechodząc przez Bramę wchodzimy na Uliczkę Marcina – tu pomostami pomiędzy potężnymi pionowymi ścianami wchodzimy na Słoniowy Rynek.

Ze Słoniowego Rynku wchodzimy w Długi Korytarz, który znów pomiędzy skałami wprowadza nas na kolejny placyk. Wkrótce dochodzimy do Zęba Karkonosza – skała, na której wykuto tablicę z poziomą linią oznaczającą poziom wody, jaki zanotowano tu 23 czerwca 1844r. Potężne zwały wody z rzeki Metuji zniosły niema całą infrastrukturę turystyczną na terenie skał, niszcząc ścieżki, zrywając mosty i kładki.

Na koniec obchodzimy jeszcze dookoła małe jeziorko. Zbiornik wodny to pozostałość kopalni. Piasek wydobywany w tym miejscu cieszył się dużym wzięciem ze względu na swą czystość. Kopalnię założył baron Konstanty Nadherny-Borutin wraz z Edwardem Lengerem z Broumoca. Piasek kwarcowy był wykorzystywany przede wszystkim do produkcji szkła optycznego i ołowiowego. Bywały lata, że wyjeżdżało stąd nawet i 4.000 wagonów piasku rocznie. Wydobycie trwało do lat 70. XX wieku.

Czeskie skalne miasta (Skały Teplickie i Skały Adrszpaskie) są położone na terenie Gór Stołowych. Po polskiej stronie tego masywu górskiego znajdują się również liczne atrakcje, m.in. Szczeliniec Wielki, Błędne Skały czy Skalne Grzyby.

Informacje Praktyczne:

– dojazd samochodem: dojazd do Dolni Adrspach – przed wejściem na teren rezerwatu duże parkingi

– dojazd koleją: wysiadamy na stacji ”Dolni Adrspach” (linia kolejowa 047 Teplice nad Metują – Trutnov);

– wstęp do Skalnego Miasta: codziennie w okresie od kwietnia do listopada od godz. 8:0 do godz. 18:00

– turyści mają do wyboru dwie trasy:

• trasa okrężna (szlak zielony): długość trasy okrężnej: ok 4  kilometrów, czas przejścia ok. 2-3 godziny
• trasa krótka (szlak niebieski; prowadzi wokół dawnej piaskowni): długość ok 1,5 kilometrów, czas przejścia ok 40-50 minut

– bilet wstępu: dorośli – 70 Kč (lub 14 PLN – w kasie można płacić złotówkami), dzieci do lat 15 – 35 Kč; pies na smyczy i w kagańcu – 15 Kč

– bilet wstępu nad sztuczne jeziorko (Adšpašské Jezírko) i rejs łódką po jeziorku : 50 Kč; rejsy organizowane są tylko przy dobrej pogodzie gdy zbierze się przynajmniej 20 osób; rejs trwa ok 15-20 minut

26 października 2013r.