Wielkanoc
Wielkanoc jest najważniejszym i najbardziej uroczystym świętem w tradycji chrześcijańskiej. To święto stare, wielokulturowe, łączące tradycje pogańskie, starosłowiańskie, chrześcijańskie i żydowskie. Wywodzące się z czasów pogańskich obrzędy związane z wiosennym przesileniem (zrównaniem długości dnia i nocy) chrześcijanie włączyli do swoich świątecznych ceremonii, dodając im symbolicznie boski wymiar. Wiele z nich kultywowanych jest do dziś. To im polska Wielkanoc zawdzięcza swoją odrębność i niepowtarzalny koloryt.
Wyjątkowe miejsce, jakie zajmuje w polskim kalendarzu Wielkanoc, nie wynika jednak tylko ze względów religijnych. W tym czasie po długiej, przygnębiającej zimie nadchodzi wytęskniona wiosna, a z nią odrodzenie życia i rozkwit przyrody. Cały świat budzi się z zimowego letargu – wraz z pierwszymi cieplejszymi promieniami słońca nabiera barw, bierze głęboki oddech i z energią wkracza w nowy etap roku. Dla chrześcijan jest to moment, kiedy kończy się 40-dniowy okres Wielkiego Postu, umartwiania się i zadumy, a zaczyna czas ważnych przemian, zarówno fizycznych, jak i duchowych. Ostatnie dni przed Wielkanocą poświęca się na porządki w domach oraz w serach i sumieniach.
W kościele Wielkanoc poprzedza niezwykle uroczysty Wielki Tydzień. Rozpoczyna się Niedzielą Palmową. Tego dnia w kościołach odbywają się procesje z palmami upamiętniające wjazd Jezusa do Jerozolimy. W Polsce liście palmowe, które rzucano Chrystusowi pod nogi, zastąpiono kompozycjami z roślin rosnących w naszym klimacie, ale nazwa pozostała niezmieniona. Tradycyjne palmy przygotowuje się więc z gałązek, kwiatów, zbóż oraz traw zbieranych i suszonych przez cały rok. Każdy region Polski ma własny styl i technikę wykorzystywania i dekorowania palm. Najprostsze to po prostu odświętnie ozdobione gałązki wierzby lub leszczyny. Te najbardziej kolorowe i okazałe, przystrojone barwnymi wstążkami i bibułami, są prawdziwymi dziełami sztuki. Ponoć im dłuższa palma, tym dłuższe i szczęśliwsze życie. W Murowanej Lipnicy jest co roku organizowany konkurs, podczas którego twórcy palm biją kolejne rekordy wysokości.
W Wielki Czwartek, pierwszy dzień Triduum Paschalnego, jest przede wszystkim świętem stanu duchowego. Tego dnia bowiem, w czasie Ostatniej Wieczerzy, został ustanowiony sakrament kapłaństwa. Dzień kończy się uroczystą mszą, podczas której zgodnie z tradycją ksiądz obmywa nogi 12 osobom, podobnie jak Jezus uczynił to swoim uczniom.
W Wielki Piątek w całej Polsce odbywają się misteria pasyjne zakończone drogą krzyżową, na wzór ostatniej wędrówki Chrystusa na Golgotę. Słynie z nich Kalwaria Zebrzydowska.
Wielka Sobota jest dniem błogosławieństw i święcenia pokarmu. Dawniej, zgodnie tradycją, święcenie obywało się w domach, a oprócz stołów zastawionych ogromną ilością pokarmów święciło się też ogień i wodę. Dzisiaj ksiądz kropi wodą święconą koszyczki przygotowane przez wiernych i przyniesione do kościoła. Zgodnie z tradycją w koszyku wielkanocnym powinny znaleźć się jajka (symbol życia i zmartwychwstania), chleb (przedstawia ciało Chrystusa), sól (chroni od zepsucia i ma właściwości oczyszczające), kiełbasa lub wędlina (zapewnia zdrowie i dostatek), a także ciasto, baranek z masła (symbol zwycięstwa życia nad śmiercią) oraz ser i chrzan (oznaka siły).
Wielkanocne śniadanie w Tybecie, w drodze do bazy pod Mount Everest, 2010r.
Poświęcone pokarmy trafiają na rodzinny stół Niedzielę Wielkanocną. Jednak zanim to nastąpi, późnym wieczorem w sobotę bądź w niedzielę o świcie odbywa się msza rezurekcyjna. Towarzyszą jej radosny nastrój, wystrzały i bicie kościelnych dzwonów obwieszczających zmartwychwstanie.
Niedzielę Wielkanocną spędza się na ucztowaniu w gie rodzinny. To dzień radości, obfitości i odrodzenia, a często też przejedzenia bowiem uroczyste śniadanie wielkanocne w sposób naturalny przechodzi w obiad i przy stole biesiadnym spędza się właściwie cały dzień. Oprócz tradycyjnego dzielenia się jajkiem i składania życzeń, przy wielkanocnym stole równie ważne są potrawy – od wieków te same. Niektóre z nich, jak choćby mazurki i pascha, przygotowywane są jeden raz w roku, wyłącznie na tę okazję. Obok licznych dań jajecznych, na stole pojawiają się wędliny i zimne mięsa, sałatki z zimowych warzyw, chrzan i ćwikła. A także żurek, biała kiełbasa i wielkanocna baba.
Poniedziałek Wielkanocny (zwany też lanym poniedziałkiem) to dzień odprężenia, spotkań z dalszą rodziną i znajomymi, a także czas zabaw i swawoli. Od wieków młodzi chłopcy chodzili dyngusować. Odwiedzali okoliczne domy, śpiewali wesołe piosenki i kwestowali, wypraszając świąteczne smakołyki. Innym popularnym zwyczajem był śmingus, czyli polewanie wodą. Ta stara tradycja, tępiona kiedyś przez Kościół jako zbyt frywolna, zachowała się do naszych czasów w niemal niezmienionym kształcie. Tylko przesłanie straciło nieco na znaczeniu. Suche ubranie panny w lany poniedziałek dawniej oznaczało brak powodzenia i problemy z zamążpójściem…
Choć Wielkanoc staram się zawsze spędzać z rodziną, to najbardziej pamiętam te Święta, które spędziłam poza domem… w Tybecie, w Argentynie, w Macedonii.
