Bazylika Grobu Pańskiego

Bazylika Grobu Pańskiego to jedno z najważniejszych miejsc chrześcijaństwa. Usytuowana w Jerozolimie jest tłumnie odwiedzana przez rzesze turystów z całego świata. Dziś nad Bazyliką Grobu Pańskiego opiekę sprawują trzy wspólnoty: kościół katolicki reprezentowany przez zakon franciszkanów, Prawosławny Patriarchat Jerozolimy oraz Apostolski Kościół Ormiański.

W czasach Jezusa Wzgórze Czaszki położone było poza murami miasta, nieopodal bramy wjazdowej. Każdy, kto przybywał do świętej Jerozolimy, musiał dostrzec surowe kamienne wzniesienie, na którym rzymscy okupanci – ze względu na doskonałą widoczność – ulokowali na postrach miejsce straceń.

Dopiero po trzecim powstaniu żydowskim (70r. n.e.) krwawo stłumionym przez Tytusa, kiedy Jeruzalem zostało zrównane z ziemią, Golgota znalazła się wewnątrz murów miejskich. Ale było to już zupełnie inne miasto, już nie Jerozolima, stolica Żydów, a Aelia Capitolina, nowoczesna rzymska metropolia, której urbanistyczny rozmach z rozkazu cesarza Hadriana miał zatrzeć wszystkie ślady innych kultur – oczywiście poza rzymską.

Wielką świątynię jerozolimską zburzono doszczętnie, a na jej miejscu wybudowano chram bogini Wenus. Rzymianie mieli nadzieję, że zasypując Golgotę sztucznym wzgórzem i zabudowując ją przybytkiem poświęconym pogańskiej bogini, odstręczą chrześcijan od pielgrzymek do grobu Chrystusa.

Po około 300 latach, na rozkaz Heleny, matki Konstantyna Wielkiego, cesarscy budowniczowie, odsłonili pod zwałami ziemi nietknięte miejsca święte. Nie stało się to przypadkiem. Cesarzowa Helena, która przyjęła chrzest, postawiła sobie za punkt honoru odnalezienie miejsca kaźni Chrystusa i samych relikwii Męki Pańskiej. Jej „archeologom” udało się zlokalizować domniemane miejsce śmierci Zbawiciela, a nawet odnaleźć – nietknięte przez lata zębem czasu – trzy krzyże. Jak głosi tradycja, aby ustalić, na którym z nich został ukrzyżowany Chrystus, cesarzowa przeprowadziła pewien eksperyment – na wykopanych belkach kładziono trędowatego. Drzewo, które w niewytłumaczalny sposób uzdrowiło chorego, zostało uznane za Krzyż Święty.

Na wieść, że zostały odnalezione najważniejsze relikwie chrześcijaństwa, cesarz Konstantyn postanowił ufundować w Jerozolimie ogromny kompleks kościołów składający się z trzech świątyń: kościoła Męki Pańskiej (z Golgotą), kościoła Krzyża Świętego (z miejscem odnalezienia Krzyża) i kościoła Zmartwychwstania (z Grobem Chrystusa). Nowo wybudowane świątynie natychmiast stały się centrum pielgrzymek.

Po dwustu latach, w czasie najazdu Persów, kościoły mocno ucierpiały. Chrześcijanom udało się je wprawdzie odbudować, ale wkrótce Ziemia Święta została opanowana przez Arabów. Za Fatymidów, w IX wieku, kalif Al-Hakim postanowił zburzyć przybytek. Dopiero po rozejmie z Bizancjum udało się bazylikę ponownie odbudować.

Z czasem świątynia zaczęła coraz bardziej odzwierciedlać podziały w chrześcijaństwie. Obecnie każde wyznanie pilnuje swojej strefy wpływów wewnątrz kościoła, zaś klucze do samej bazyliki od 1246r. znajdują się w rękach dwóch muzułmańskich rodzin (Judeh i Nuseibeh), które codziennie rytualnie otwierają i zamykają świątynię.

Zaraz po wejściu do Bazyliki Grobu Pańskiego spostrzegamy Kamień Namaszczenia. Kamień upamiętnia miejsce gdzie namaszczono i owinięto całunem ciało Jezusa. Obecny kamień pochodzi z 1810 roku. Nad Kamieniem wiszą  lampiony, po bokach stoją kandelnbry. Zgodnie ze zwyczajem żydowskim dwaj faryzeusze, Józef z Arymatei i Nikodem, obmyli ciało Chrystusa, namaścili je olejkami, obłożyli mirrą i aloesem i owinęli prowizorycznie w płótna przed złożeniem do grobu. Kamień, który dziś można zobaczyć, został ułożony po wielkim pożarze Bazyliki w 1808r., na miejscu jego średniowiecznego poprzednika. Lampiony wiszące nad płytą namaszczenia – zawsze w liczbie ośmiu – oznaczają przynależność relikwii do czterech głównych wyznań chrześcijańskich: prawosławnych, katolików, Ormian i Koptów.

Po prawej stronie od wejścia do Bazyliki znajduje się wejście na Golgotę – Skałę Kalwarii. Kaplica należy do katolików i do Greków prawosławnych. Część katolicka została ozdobiona mozaikami nawiązującymi tematycznie do aktu krzyżowania. renesansowy ołtarz, na którym katoliccy kapłani sprawują ofiarę mszy świętej, został zaprojektowany na zamówienie kardynała Francesca de Mediei i odlany w brązie we Florencji w 1588r. Obok, na lewo – ołtarz Matki Boskiej Bolesnej, własność franciszkanów.

W greckiej części Kalwarii znajduje się kaplica Śmierci na Krzyżu. Wydawać by się mogło, ze w takim miejscu, odwiedzanym codziennym przez tysiące turystów i pielgrzymów, nie ma sznasy na żadne znaczące odkrycie archeologiczne. Jednak w latach sześćdziesiątych dwaj greccy badacze odkryli otwory, w których obsadzone były krzyże na Golgocie. Pątnicy mogą obejrzeć tę skałę przez specjalne szklane okna.

Pod kaplicą Kalwarii znajduje się kaplica Adama. Nawiązuje do pobożnej tradycji mówiącej, że pierwsze krople krwi Zbawiciela spłynęły z krzyża odkupienia na praojca ludzkości – Adama, którego grób miał również znajdować się na Kalwarii (czaszka Adama w ikonografii często pokazywana jest u stóp krzyża). W tej kaplicy zostali pochowani krzyżowcy, pierwsi władcy Królestwa Jerozolimy: Godfryd de Bouillon i Baldwin I, który zresztą skromnie odrzucił tytuł króla, pozostając przy tytule obrońcy Grobu Świętego.

Sam Grób Pański to zwalisty, kamienny sześcian, który został wybudowany w znanej nam dziś postaci dopiero w 1810r. po wielki pożarze świątyni. Wcześniej wyglądał zupełnie inaczej. Prawdziwy grób Jezusa został zniszczony w 1009r. na rozkaz kalifa Hakima. Oryginalne fragmenty skały zachowały się już tylko w jerozolimskiej bazylice. Ze zdumieniem dowiadujemy się, że wystrój grobu czerpie z dziewiętnastowiecznej architektury rosyjskiej, bo to rosyjscy carowie finansowali odbudowę zniszczonej po pożarze bryły.

Przed wejściem do grobu niewielka kolejka. Porządku pilnuje prawosławny kapłan. Stanowczo przypomina mężczyznom o odkryciu głowy w najświętszym miejscu chrześcijaństwa, a kobietom o stosownej długości spódnicy.

Samo wejście do grobu ma niewiele więcej niż 1,6 metra wysokości. W przedsionku, w marmurowej obudowie,  znajduje się fragment kamienia, anioł odsunął z Grobu Pańskiego. Do właściwej komory grobowej wchodzi się niziutkim przejściem. W ciasnym pomieszczeniu mogącym pomieścić kilka osób próbujemy dotknąć skały, na której rozpoczęła się nowa era – na niej spoczywało przed zmartwychwstaniem ciało Zbawiciela.

Właśnie w tym miejscu w każdą sobotę wielkanocną patriarcha obrządku prawosławnego zapala 33 świece. Ogień pojawia się samoistnie – zapala się od światłości, którą emanuje płyta, na której spoczywał przed zmartwychwstaniem Chrystus. Rytuał ten trwa w niezmienionej postaci od stuleci. I za każdym razem patriarcha jest skrupulatnie sprawdzany, czy nie ma ze sobą zapalniczki czy innego źródła ognia.

Tak naprawdę właściwa skała została zabezpieczona przed pielgrzymami usiłującymi ukruszyć ją sobie jako relikwię, a marmur, który można dotknąć jest znacznie późniejszego pochodzenia.

Jest jeszcze jedno miejsce, które zrobiło na mnie wielkie wrażenie: Kaplica Krzyża Świętego, będąca dziś własnością Ormian. . Kaplica znajduje się dokładnie w tym miejscu, w którym cesarzowa Helena odnalazła krzyże. Po drodze można zobaczyć liczne znaki krzyża wycięte sztyletami przez krzyżowców po zdobyciu Jerozolimy 15 lipca 1099r.

Informacje Praktyczne:

– Bazylika Grobu Pańskiego zlokalizowana jest w Jerozolimie, na terenie Starego Miasta w dzielnicy chrześcijańskiej

– wstęp do Bazyliki jest bezpłatny

– Bazylika jest otwarta od wczesnych godzin porannych (trzeba dopytać o dokładne godziny otwarcia i zamknięcia kogoś na miejscu), warto przyjść jak najwcześniej bo już po godz. 8.00 w świątyni jest bardzo dużo turystów i panuje mało refleksyjna atmosfera, w ciągu dnia aby dostać się do Grobu Pańskiego trzeba odstać w wielogodzinnej kolejce

3-7 listopada 2017r.